"Αχ Μορδεχάι-τραγούδι των πουλιών, το Μάη θα γινόσουν δυο χρονών"-μουσικοθεατρικό εργο,με 10 τραγούδια,που αναφερεται στο ολοκαυτωμα των Εβραιογιαννιωτών,στις 25 Μάρτη του 1944

                  Το μουσικοθεατρικό έργο "Αχ Μορδεχάι-τραγούδι των πουλιών, το Μάη θα γινόσουν δυο χρονών",που αναφέρεται στο ολοκαύτωμα των Εβραιογιαννιωτών συμπολιτών μας, στις 25 Μάρτη του 1944,το 'γραψα το χειμώνα του 2012.Τη μέρα εκείνη,25 Μάρτη του '44, το χάραμα στις 6, οι Γερμανοί καταχτητές , με τις υποδείξεις "Ελλήνων" σπιούνων και χωροφυλάκων που τους έδειχναν κάθε Εβραίικο σπίτι, χτύπησαν τις πόρτες και διέταξαν τους 1850 Εβραιογιαννιώτες συμπολίτες μας, που τότε ζούσαν στο Κάστρο και στην περιοχή γύρω απ' αυτό, να συγκεντρωθούν σε 2 ώρες στο χώρο πάνω απ' τη σημερινή πλατεία Μαβίλη, για να αναχωρήσουν με φορτηγά προς άγνωστη κατεύθυνση....Κάθε σπίτι, κάθε φαμίλια, μπορούσε να πάρει μαζί, τα τελείως απαραίτητα : σαράντα οκάδες πράματα, μόνο.Έτσι κι έγινε.Στις 8 το πρωί, γέροι, γυναίκες με μωρά, άρρωστοι , ανήμποροι -οι άντρες χωριστά-  φορτώθηκαν στα φορτηγά κι έφυγαν για τη Λάρισα, για να πάρουν απ' εκεί το τραίνο για τα κρεματόρια του Άουσβιτς. 

         Όταν πρωτοαποφάσισα  να γράψω αυτό το μουσικοθεατρικό έργο,σκέφτηκα ότι για να ξαναζωντανέψω τα προ 70 χρόνων γεγονότα,να τα ζήσω ολοζώντανα κι εγώ, να μπω κυριολεκτικά μέσα τους,δίπλα στους πραγματικούς πρωταγωνιστές των γεγονότων,έπρεπε να κάνω αυτό που πάντα έκανα όταν ξεκινούσα να γράφω κύκλους τραγουδιών και θεατρικά βασισμένα σε ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στα Γιάννενα  : να τρέχω,στα πλαίσια των προπονήσεών μου ως μαραθωνοδρόμος, επί μέρες κι εβδομάδες,εκεί ακριβώς στους τόπους αυτούς,και  μάλιστα τις νυχτερινές ώρες που οι ανθρωπογενείς θόρυβοι είναι σχεδόν ανύπαρκτοι, και μέσω της υπερβατικής κατάστασης στην οποία πάντα περιέρχομαι όταν τρέχω,να "βλέπω" και ν' "ακούω" εκεί ολομπροστά μου,ολοζώντανα ό,τι έχει συμβεί εκεί πριν από χρόνια.Έτσι λοιπόν,το χειμώνα του 2012,αρχές Δεκέμβρη,ξεκινησα τα παραλίμνια τρεξίματά μου, πάντα βράδυ,απ' το "Δώδεκα" και την "Κυρα-Φροσύνη",ως την περιοχή της Εβραϊκής συνοικίας,μέσα κι έξω απ' το Κάστρο,στα καλντερίμια του Κάστρου έξω και γύρω  απ' την Εβραϊκή  Συναγωγή,στο Κουρμανιό, στην πλατεία Μαβίλη,και γενικά ολούθε,σε κάθε στενάκι,σε κάθε γωνιά όπου πριν από 70 σχεδόν χρόνια είχαν διαδραματιστεί τα τραγικά γεγονότα της 25ης Μάρτη του '44.  Νύχτα,με θερμοκρασίες σιμά στο μηδέν,και με το δυνατό βορια να φέρνει το νερό απ' το κύμα της λίμνης πολλές φορές να σκάει στο ιδρωμένο κορμί μου,"έβλεπα" μες στο σκοτάδι,τους 1850 οσιομάρτυρες συμπολίτες μου συναγμένους κάτω απ' τα πλατάνια της πλατείας Μαβίλη,μπροστά στις κάνες των όπλων των Γερμανών,να φορτώνουν τα πράγματά τους στα γερμανικά καμιόνια, κι "άκουγα" τις θρηνητικές κραυγές των γυναικόπαιδων την ώρα που αποχωρίζονταν απ' τους συζύγους και πατεράδες τους!Ταυτόχρονα,γεννιούνταν στο μυαλό μου εκείνη ακριβώς τη στιγμή οι στίχοι κι οι μελωδίες των τραγουδιών που αργότερα,μόλις γυρνούσα στο σπίτι,αργά τη νύχτα,καταγράφονταν με ακρίβεια πλέον,με τη βοήθεια του ακορντεόν μου..Το έργο γράφηκε για να παρουσιαστεί, αν είναι δυνατόν, εκεί στον τόπο μαρτυρίου,στην πλατεία Μαβίλη στα Γιάννενα, όπου συνεβησαν τα δραματικά γεγονότα στις 25 του Μάρτη του 1944.Το εχω ανεβασμένο και στο youtube, εδώ :  https://www.youtube.com/playlist?list=PLRbFJXvItV7GI8vt4YxyQydgIe1rA9r1j
 Αναφέρεται στο ολοκαύτωμα των Εβραιογιαννιωτών συμπολιτών μας, στις 25 Μάρτη του 1944.Απ' τους 1850 οσιομάρτυρες συμπολίτες μας, μονάχα 163 επέστρεψαν, όταν σχόλασε ο πόλεμος....
                  Σ' ό,τι αφορά την παρουσίαση του έργου: υπάρχει 6μελής θίασος που επί σκηνής  ζωντανεύει εκείνα τα συγκλονιστικά γεγονότα της 25ης Μάρτης του 1944, και εμβόλιμα  παίζονται τα τραγούδια.Τα πρόσωπα του εργου,είναι το αντρόγυνο Σαμουήλ Κοέν και Στέλλα Μορδοχάι Μιγιωνή, ο πρόεδρος της Εβραϊκής κοινότητας, και 2-3 ακόμη Εβραιογιαννιώτες...Εδώ αποκάτω, ενδεικτικά έχω βάλει να ..παρουσιάζει ένας ηθοποιός τα όσα θα διαδραματίζονται επί σκηνής από πλήρη θίασο.  Ταυτόχρονα με την εκτέλεση των τραγουδιών, μπορούν  να προβάλλονται με προτζέκτορα οι φωτογραφίες-ντοκουμέντα που φαίνονται στα βιντεάκια των τραγουδιών.
Οι φωτογραφίες αυτές, είναι από έκδοση της Γιαννιώτικης εφημερίδας "Ηπειρωτικός Αγών" , τον Αύγουστο του 2005.Είναι συγκλονιστικά ντοκουμέντα και αποτυπώνουν την τραγικότητα και το μεγαλείο εκείνων των στιγμών...
   Τα ονόματα των "ηρώων" των τραγουδιών, είναι αληθινά :Η Στέλα Μορδοχάι Μιγιωνή κι ο  Σαμουήλ Κοέν  ήταν πράγματι,αντρόγυνο.Δεν ξέρω, δεν φαίνεται, δεν βρήκα κάπου στις διαθέσιμες πηγές μου, αν είχαν παιδί-παιδιά.
Έτσι, ο δίχρονος γιος τους Μορδεχάι, που ακούγεται σε 2 τραγούδια, ..προέκυψε όταν είδα μια φωτογραφία που δείχνει ένα βρέφος, 1-2 ετών, στην αγκαλιά της μάνας του, μπροστά στο βλοσυρό βλέμμα ενός Γερμανού στρατιώτη, στο χώρο συγκέντρωσης,λίγο πριν επιβιβαστούν στα φορτηγά για το Άουσβιτς...Η φωτογραφία αυτή υπάρχει στο βίντεο με το 1ο τραγούδι ("Νανούρισμα").
      Εδώ, λοιπόν, αρχίζει η παρουσίαση του έργου, με ένα-ένα τα κείμενα που προηγούνται και με το κάθε σχετικό τραγούδι να  ακολουθεί σε βίντεο.

"Αχ Μορδεχάι-τραγούδι των πουλιών, το Μάη θα γινόσουν δυο χρονών"

ηθοποιός : -Γιάννινα.1944.Παρασκευή 24 του Μάρτη . 

Νύχτα. Ο αγκυλωτός σταυρός  , γεράκι που ζυγιάζεται ψηλά,απ’ την άκρη του κάμπου της Λαψίστας  ως  τους πρόποδες των Τζουμέρκων, κατέβηκε  κι απόψε και τροχάει τα νύχια του στις καστρόπετρες  ψηλά στο Ιτς Καλέ.

Μα, η  λίμνη δεν το βλέπει μες στο πηχτό σκοτάδι..Κοιμάται ήσυχη.

Ήσυχη κι  η συνοικία των Εβραιογιαννιωτών δίπλα, γέρνει κι αυτή να  πλαγιάσει…

Η Στέλα Μορδοχάι Μιγιωνή, νανουρίζει ήσυχα το μικρό της βλαστάρι, τον μονάκριβο Μορδεχάι :  

"-Κοιμήσου, γιε μου:ροδανθός, 
στη Χάιφα δυοσμαράκι, 
χελιδονάκι στο Σινά, 
στη Μπερ Σεβά αηδονάκι!

Και ξύπνα, μόνο, γιόκα μου, 
άμα στεγνώσει το αίμα, 
που  θα  'ναι  λεύτεροι οι  λαοί 
κι  ωραία η ζωή σαν ψέμμα..."

ηθοποιός : -Ο καταχτητής είναι άγριος. 
Είναι αδυσσώπητος ο καταχτητής.

Σκληρός κι απάνθρωπος.

Μα, ο Έρωτας , Αρχάγγελος και παρηγορητής-άγιος, δεν κατέχει από σβάστικες,μήτε από κρεμάλες και πολυβόλα. 

Μπαίνει στις βασανισμένες καρδιές και στα μισοφωτισμένα σπίτια  και σπέρνει αγάπη και δύναμη, απαντοχή κι ελπίδα.

Σ'  ένα  απ'  αυτά  τα  σπίτια, ο Σαμουήλ Κοέν, τραγουδάει την καλή του, την όμορφη γυναίκα του τη Στέλα, που μόλις νανούρισε το μικρό Μορδεχάι, το σπλάχνο τους.

Τραγουδάει τη Στέλα Μορδοχάι Μιγιωνή, το άστρο της Χεβρώνας, το αμάραντο , στα Γιάννινα, γαρουφαλλάκι : 

"-Στέλα ! 

Στέλα Μορδοχάι Μιγιωνή !  

Στέλα !

Άσπρο της Χεβρώνας γιασεμί! 

Άστρο της Νετάνια, θαλασσί ! 

Γαρουφαλλάκι αμάραντο στα Γιάννενα ! "

ηθοποιός : -Τα μαντάτα  απ’ τον πρόεδρο της Εβραϊκής κοινότητας δεν είναι καλά.

Ο καταχτητής αγρίεψε.

Οι φήμες πάνε κι έρχονται.  

Ετοιμάζονται, λέει, οι Ούνοι να  κάνουν ό,τι έκαναν και με τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης…

Αλλά και τα  σημάδια δεν είναι καλά : ο γκιώνης, πάνε τρεις νύχτες τώρα, που  σκούζει  συνέχεια έξω απ’ τη Συναγωγή.Στο σπίτι του Σαμουήλ Κοέν απέναντι, το κοτσύφι στέκει μαργωμένο, εδώ και κάμποσες μέρες  στον πλάτανο και μήτε που σαλεύει….Και το δειλινό, τι παράξενο χρώμα που  ‘χε, Θεέ μου, πριν νυχτώσει για τα καλά απόψε, σαν να βούτηξε ,θαρρείς, μες στο αίμα…..  

 ηθοποιός : -Κι εχάραξε Σάββατο 25 Μάρτη του ’44. 
Μαύρο Σάββατο.

Γιομάτο θάνατο και δάκρυ.

Όπου, μπήκαν άξαφνα οι Ούνοι το χάραμα στα σπίτια που τους έδειχνε ο σπιούνος κι ο χωροφύλακας  για Εβραίικα.

"Σε δυο ώρες , τους είπαν, να ‘χετε μαζευτεί στο Μώλο,πάνω απ’ το χώρο του Μαβίλη."

Κι όσοι έμεναν μες στο Κάστρο, έπρεπε να συναχτούν απόξω,  εκεί που κρέμασαν τον Αη-Γιώργη οι άλλοι βάρβαροι

Κι έπρεπε, λέει, να  ‘χουν μαζί τους τ’ απαραίτητα.

Όχι πολλά-πολλά : σαράντα οκάδες πράματα το κάθε σπίτι μόνο, για να τα φορτώσουν στα φορτηγά και να τα ‘χουν μαζί τους φεύγοντας βόρεια….

Σαράντα οκάδες πράματα το κάθε σπίτι μόνο….  

"Σαράντα οκάδες πράματα 

το κάθε σπίτι, μόνο... 

...Να πάρουνε τα φορτηγά 

του χαλασμού το δρόμο... 

Σαράντα οκάδες πράματα 

η καθεμιά φαμίλια. 

Σαράντα λίμνες κλάματα. 

Σαράντα οχιές στα χείλια."

ηθοποιός :-Σαράντα οκάδες πράματα...Και τι να πρωτοπάρουν , Θεέ μου, οι έρμοι, μαζί τους….;;;

Πού θα τους πήγαιναν, άραγε…;  

Μικρά παιδιά-βυζασταρούδια, σαν τ’ αμάλλιαγα  πουλάκια, πώς να τα βγάλουν έξω  στο κρύο που ακόμα περόνιαζε ως το κόκκαλο,ψηλά  στα φορτηγά…;

Τι  να πάρουν μαζί …;   

Και τι ρούχα να ντύσουν…; 

ηθοποιός : -Κι εβγήκαν όλοι έξω, χαμένοι κι απροστάτευτοι και πεντάρφανοι στις αυλές, με τα λίγα πράματα που τους ήταν μπορετό να πάρουν μαζί τους.

Άλλοι με μια  βαλίτσα .Άλλοι με  κάμποσα πράματα τυλιγμένα μες σε κουβέρτες.

Άλλοι με την απελπισιά τους, μονάχα…

Άλλοι  κλαίγοντας , παρακαλούσαν το Γιαννιώτη γείτονα που  θα  ‘μενε πίσω, να προσέχει το βιος τους .

Κι άλλοι, τον αποχαιρέταγαν σα να μην ήταν να ματαειδωθούν ποτέ πάλι, και  του ζητούσαν να φροντίζει το σπιτικό τους…Τη μηλίτσα στον κήπο τους :

"-Γείτονα, τη μηλίτσα μου 

να τη συχνοποτίζεις, 

να την προσέχεις σαν παιδί, 

να την ξεβοτανίζεις... 

...Έχει κλαδιά σ' όλη τη Γη 

και ρίζα στη Χεβρώνα, 

έχει και σπόρο αμάραντο 

κι άντεξε στον αιώνα... 

Γείτονα, τη μηλίτσα μου 

να την ταϊζεις μέλι, 

κι απ' τον γλυκό της τον καρπό 

να τρως, και μη σε μέλει :

σαν τρως εσύ, θα τρώω κι εγώ, 

εκεί ψηλά  που  θα  'μαι, 

θα γέρνω  στ'  άστρο του Δαβίδ, 

χορτάτος να κοιμάμαι..."

ηθοποιός : -Κι εσυνάχτηκαν εκατοντάδες ορφανεμένες ψυχές δίπλα στη λίμνη.

Κι ένας πεντάρφανος, μονάχος-πεντάμονος στη ζωή, ίδιος με τους άλλους τώρα πια…

Ετούτος, που  δεν  είχε ποιον δικό του να συλλογιστεί γύρω του, νοιάστηκε τα πετούμενα τ’ ουρανού.Τα πουλιά   που πάντα του  ‘μοιαζαν στην ορφάνια και στη μοναξιά.Κι επαράγγειλε στον πλάτανο, να τους πει να κάνουν το σπίτι του φωλιά  τους.

<<-Οι πελαργοί....Τα χελιδόνια…Το σπίτι μου να  ‘χουν κονάκι  τους, πλάτανε>>, του  ‘πε….

<<-Κι άμα  βροντά και φυσά, καμιά φορά,κι άμα τρέμει τ’ άστρο του Νοτιά,πες τους να μη φοβούνται…Εγώ  θα  ‘μαι, που θα  ‘ρχομαι σαν αγέρας, σαν βροχή και σαν  άστρο , να μπαίνω, να γέρνω το κορμάκι μου, να ξαποσταίνω…>> : 

"Πλάτανε, πες στους πελαργούς, 

μίλα στα χελιδόνια, 

το σπίτι μου κονάκι τους 

να  'χουνε χίλια χρόνια, 

στη μπόρα, στην καλοκαιριά, 

στο λίβα και στα χιόνια ! 

Με το Βοριά να μπαίνουνε, 

με το Νοτιά να βγαίνουν, 

με τη βροχή να κελαηδούν, 

με  τ'  άστρο  ν'  αυγαταίνουν, 

με  την  ψηλή  κληματαριά 

τη  μοίρα  τους  να  δένουν !  

Κι άμα φυσά κι άμα βροντά, 

πες τους να μη φοβούνται, 

κι αν τρέμει  τ'  άστρο  του  Νοτιά, 

να  μη  λιγοψυχούνε, 

να  βγαίνουν  πάνω  στη  σκεπή, 

να  με  καλοδεχτούνε : 

θα  'μαι  Βοριάς, θα  'μαι  Νοτιάς, 

θα  μπαίνω  και  θα  βγαίνω, 

θα  'μαι  βροχή  να  τραγουδώ, 

άστρο  θαμπό  να  γέρνω 

στη  στάχτη  απ'  το  κορμάκι μου 

γλυκά  να  ξαποσταίνω...! "

ηθοποιός : -Κι ανέβηκαν στα φορτηγά, για του χαλασμού  το  δρόμο...

Γέροι, παιδιά, γυναίκες, μωρά-βυζασταρούδια, ανήμποροι, άρρωστοι…

Κι  οι άντρες, χώρια!

Χώρια απ’ τα βλαστάρια τους !

Χώρια απ’ τις γυναίκες τους !

Όπου, ξεμάκραινε στερνά η γυναίκα με το  μωρό στον κόρφο ν’  ανέβει στο φορτηγό κι έμενε απόμακρα μονάχος ο δόλιος ο πατέρας να κοιτάζει και να του σκίζει την καρδιά ο πόνος-καπλάνι μαύρο κι ασύχαστο…Και να κλείνει τα μάτια, ο δόλιος, να μη δει ….. 

ηθοποιός : -Κι έγιναν τόσα πολλά μέσα σ’ ολίγη ώρα. 

Και ποτέ άλλη φορά,  δεν πόνεσαν τόσο πολύ, τόσοι πολλοί  μαζί,μέσα σε τόσο λίγη ώρα και σε τόσο λίγο τόπο μαζωμένοι. 

Κι είδαν τα πλατάνια τόσο πόνο, που ως τη ρίζα βαθιά πόνεσαν κι εκείνα.

Κι εστέγνωσεν -θαρρείς- η ρίζα τους για κάμποσες ώρες, έτσι που  ‘κλαιγαν κι αυτά…

Κι έτρεξε εκεί πλάι στη λίμνη, δάκρυ πολύ, που το  ‘δε κι εράγισε η λίμνη.  

Τόσο δάκρυ, που  θα  ‘φτανε να γυρίσει εφτά φορές όλου του κόσμου τα μαντάνια .

Τόσο δάκρυ, που θα γιόμιζε εφτά φορές της Πλάσης τα πηγάδια…

(τον αποκάτω αμανέ, θα ήταν ευχής έργο,να τον ερμηνευε ο Σόλων Λέκκας,ο γνωστός Μυτιληνιός ερμηνευτής-αμανετζής..ακούγεται εδώ,μετά το 2.27 στο ακόλουθο link https://www.youtube.com/watch?v=NwcRqZ5MEak)

ηθοποιός : -Κι έφυγαν, 1850 ψυχές εκείνο το πρωί στις 25 Μάρτη του 1944, άξαφνα και με τη βία, μπροστά στις μαύρες κάνες των Ναζήδων ,αφήνοντας πίσω τους τη μισή τους ζωή, το βιος τους και την προκοπή τους.

Κι ελιάνισαν τους περισσότερους από δαύτους οι Ούνοι, στο Άουσβιτς.

Μα δεν  χάθηκαν .

Ο σπόρος της φυλής ο αμάραντος, πεισμωμένος και δυνατός, άντεξε και βάσταξε.

Κι άμα χάραξε  στον κόσμο η ειρήνη, 163 από  'κείνες τις βασανισμένες ψυχές, γύρισαν πίσω στα Γιάννινα.

Και  πάλι άνθισαν . 
Και πάλι πρόκοψαν. 
Και πάλι ζουν. 
Και ζουν μαζί τους, ανάμεσά  μας, κι  ας  λείπουν, κι οι  άλλοι,οι περισσότεροι,που σα ρόδα στο χαλάζι στάθηκαν εκείνο το πρωί στις 25 του Μάρτη και χάθηκαν ύστερα,για να τους ξαναφέρει σήμερα μαζί μας η μνήμη, περήφανο δάκρυ και τραγούδι, αλλά κι η μάνα-γη, αίμα και σάρκα, παιδιά των παιδιών τους κι αίμα του δικού τους αιμάτου … (Και στο σημείο αυτό, στην παρουσίαση του έργου, ανεβαίνουν επί σκηνής, μπροστά στον ηθοποιό που απαγγέλνει, 4-5 παιδάκια Εβραιογιαννιωτών, απόγονοι εκείνων που χάθηκαν τότε..Αν ,στο τελείωμα της παράστασης,δεν κλαίν' οι 2 στους 3 θεατές, να θεωρηθεί ότι απέτυχε το συνολικό εγχείρημα,και να μην ξαναπαιχτεί το έργο... )

ΤΕΛΟΣ